30 marca obchodzony jest Światowy Dzień Choroby Afektywnej Dwubiegunowej. Ma on na celu edukację na temat tego zaburzenia, jego mechanizmów oraz realiów życia osób dotkniętych tym problemem.
CHAD to zaburzenie nastroju, podobnie jak depresja. Jednak w odróżnieniu od niej, oprócz stanów smutku i przygnębienia występują także stany nienaturalnie podwyższonego nastroju. Szacuje się, że zmaga się z nim od 3 do 5% ludzi na całym świecie. Dotyka zarówno kobiety jak i mężczyzn, objawia się zazwyczaj przed 35 rokiem życia. Przyczyny choroby są bardzo złożone, zakłada się jednak, że największą rolę odgrywają geny. Pierwsze objawy mogą pojawić się w wyniku silnego stresu.
Przebieg choroby afektywnej dwubiegunowej nie zawsze wygląda tak samo, bywa zróżnicowany u różnych osób. Podstawowym objawem są trwające od kilku tygodni do kilku miesięcy epizody manii i depresji. Nasilenie objawów także bywa różnorodne. Może występować lekkie pobudzenie, zadowolenie nieadekwatne do sytuacji, ale także bardzo wysokie pobudzenie z objawami psychotycznymi.
Fazy, które mogą występować w przebiegu choroby to:
Mania – objawia się znacznie podwyższonym nastrojem, wysokim poczuciem szczęścia, zawyżoną samooceną, znacznym pobudzeniem, zmniejszeniem potrzeby snu i jedzenia. Oprócz dobrego nastroju może występować także drażliwość, agresja oraz wybuchy złości. Osoby w manii mają potrzebę natychmiastowego zaspokojenia swoich potrzeb. Często wynikiem tego są liczne pożyczki, ryzykowne zachowania seksualne, przyjmowanie substancji psychoaktywnych czy hazard. Osobom tym towarzyszy zwiększona energia, natłok myśli i bezkrytyczne podejście do życia, co powoduje podejmowanie decyzji niezgodnych z ich systemem wartości. Zdarza się, że pojawiają się objawy psychotyczne, takie jak na przykład urojenia, które sprawiają, iż osoba wierzy, że jest „królem świata” lub jest niezniszczalna i może np. przebiegać przez środek ulicy bez uszczerbku na zdrowiu. Dodatkowo mogą występować omamy słuchowe zgodne z nastrojem. Kolejnym objawem jest nadmierna gadatliwość – chorzy miewają słowotok, ciężko ich zrozumieć, wypowiadają szybko dużo słów i bardzo trudno jest im przerwać. Manię cechuje brak świadomości – pacjenci nie wiedzą, że coś jest nie tak, twierdzą, że „w końcu czują się dobrze” i nie chcą podejmować prób leczenia.
Hipomania – łagodniejsza forma manii. Objawia się pobudzeniem, zaburzeniami koncentracji, podwyższonym nastrojem, podwyższeniem samooceny. Może pojawiać się zmniejszona potrzeba snu. W przeciwieństwie do osób w manii, pacjenci zazwyczaj są świadomi swojego stanu i podejmują współpracę z lekarzem. Są także mniej skłonni do podejmowania ryzykownych decyzji.
Epizod depresyjny – charakteryzuje się znacznym obniżeniem nastroju chorego, utratą dotychczasowych zainteresowań oraz wyczerpaniem i przewlekłym zmęczeniem. Najprostsze czynności takie jak umycie zębów czy zrobienie kanapki są tym stanie niemożliwe. Dodatkowo objawy depresji potęguje fakt przebytej niedawno manii lub hipomanii. Epizod depresyjny może nieść za sobą zaburzenia koncentracji i uwagi. Następuje zmiana apetytu, spada libido i zwiększa się potrzeba snu. W ciężkim epizodzie może występować zahamowanie psychoruchowe oraz objawy psychotyczne, tym razem przeciwne niż w manii. Są to zazwyczaj urojenia o byciu winnym, o karze za grzechy czy katastrofie, a także omamy głosowe, które dodatkowo demotywują. W niektórych przypadkach występuje także lęk i napięcie. Pojawia się poczucie beznadziei, brak perspektyw na przyszłość. Poczucie własnej wartości ulega znacznemu obniżeniu.
Epizod mieszany – może przejawiać się podwyższonym nastrojem z jednoczesnym zahamowaniem i spowolnieniem, lub na odwrót – osoba jest bardzo aktywna przy zdecydowanie obniżonym nastroju.
Możliwe, że zauważasz wśród swoich współpracowników osobę, u której występują opisane wyżej zachowania. To co z reguły zwraca najsilniej uwagę, to właśnie zmiana tego zachowania, czy nastroju, często niezależnie od zewnętrznych okoliczności i zdarzeń. Jak można zareagować, jak pomóc? Empatia, zrozumienie, emocjonalne wsparcie, słuchanie, zadawanie pytań i dowiadywanie się, co pomaga, a co nie pomaga współpracownikowi - to może stworzyć pozytywne, wspierające środowisko. Dzięki temu radzenie sobie z chorobą jest łatwiejsze, a odczuwane wsparcie daje nadzieję i motywację. Leczenie choroby afektywnej dwubiegunowej polega głównie na farmakoterapii. Przy dobrze dobranych lekach epizody mogą nie występować nawet przez kilka lub kilkanaście lat. W okresach remisji i podczas działania leków wskazana jest psychoterapia, osoby korzystające z niej lepiej radzą sobie w przypadku nawrotów manii i depresji. Jeśli w Twojej firmie istnieje program opieki psychologicznej - możesz pokierować tam współpracownika, który boryka się z tym zaburzeniem.