ADHD to inaczej zespół nadpobudliwości psychoruchowej. Jest zaburzeniem neurorozwojowym, które może utrudniać funkcjonowanie w wielu obszarach życia, między innymi w pracy. Z ADHD człowiek zmaga się całe życie, ponieważ wbrew temu co uważa wiele osób nie jest to problem jedynie wieku dziecięcego. Według National Camorbidity Survey Replication około 4.4% dorosłuch w USA ma zdiagnozowane ADHD. Objawy ADHD w wieku dorosłym różnią się od objawów z dzieciństwa i mogą negatywnie wpływać na zdolność dorosłego do osiągnięcia sukcesu w miejscu pracy. Dorośli, którzy nie zostali zdiagnozowani mogą czuć, że coś jest z nimi nie tak. Są często opisywani jako leniwi, mało zmotywowani czy zawodni.
Jak przekłada się to na pracę?
· Trudności z dotrzymywaniem terminów – osoby z ADHD zwykle mają gorsze poczucie upływu czasu, tendencję zapominania o przeszłych zdarzeniach i problemy z organizacją pracy. Dodatkowo może być tak, że osobę całkowicie pochłonie jeden temat i kompletnie zapomni o pozostałych zadaniach.
· Problemy z usiedzeniem w miejscu przez dłuższy czas – wynika to z nadmiernej ruchliwości lub niepokoju psychoruchowego. Wiercenie się, stukanie palcami czy bujanie się na krześle to sposoby na dostymulowanie się oraz zmniejszenie niepokoju. W niektórych zawodach może stanowić to poważną przeszkodę.
· Łatwe rozpraszanie uwagi – hałas, dźwięki pracy, rozmowy czy odgłosy np. ekspresu do kawy bardzo szybko mogą wytrącić osobę z rytmu pracy. Ciągły atak połączeń telefonicznych, wiadomości tekstowych i poczty e-mail może spowodować utratę uwagi, zmniejszając wydajność pracowników.
· Problemy z organizacją pracy – natłok obowiązków i zadań do wykonania może wydawać się nie do ogarnięcia i powodować tzw. Freeze mode – paraliż w wykonywaniu jakichkolwiek zadań spowodowany nadmiarem obowiązków lub myślenia o nich.
· Trudność z dokładnym zastosowaniem się do instrukcji – osoby z ADHD mogą mieć problem z dokładnym wykonywaniem poleceń, jeśli nie widzą w nich sensu i uważają że mogą zrobić to w inny sposób.
· Problem z utrzymaniem porządku w miejscu pracy – przez nadpobudliwość, roztargnienie oraz problemy ze skupieniem miejsce pracy może być chaotyczne, co jedynie pogarsza funkcjonowanie.
· Trudność w skupianiu uwagi - ADHD mogą mieć trudności z utrzymaniem koncentracji, nawet jeśli zadanie lub projekt jest interesujący
· Trudność z rozpoczynaniem i kończeniem zadań – przez roztargnienie i częstą dekoncentrację uwagi osoby z ADHD miewają trudności z kończeniem zadań.
Jakie mogą być sposoby na poprawę funkcjonowania w miejscu pracy?
Po pierwsze – dostosować pracę do umiejętności i zainteresowań. Osoby z ADHD mogą mieć ogromne trudności z wykonywaniem nawet najprostszych zadań, jeśli nie są nimi zainteresowane, natomiast w przypadku pracy, która wpisuje się w zainteresowania pracownika możliwe jest tak zwane zjawisko hiperfocusu – jest to bardzo duże skupienie, przekraczające możliwości neurotypowych osób – w skrajnych przypadkach może trwać nawet kilkanaście godzin. Osoba jest wtedy całkowicie pochłonięta wykonywanym zadaniem. Ważne jest aby skierować hiperfocus na odpowiednie tory – jeśli chodzi o pracę – ponieważ może okazać się tak że osoba skieruje nadmierne skupienie na coś zupełnie innego i zapomni o wykonywanej pracy.
Pomocne mogą okazać się także zamknięte pomieszczenia pracy, które pozwolą na skupienie i nierozpraszanie uwagi bodźcami z zewnątrz. Niweluje to też okazję do dekoncentracji i nadmiernych rozmów ze współpracownikami. Także ustalenie rutyny może być pomocne – na przykład ustalenie godzin na sprawdzanie maili czy wykonywanie telefonów, aby nie rozpraszać się w między czasie. Dodatkowo pomocne może okazać się w tym przypadku wyłączenie powiadomień o wiadomościach – o ile jest to możliwe w danym zawodzie.
Kolejną bardzo pomocną rzeczą może okazać się planowanie, zarówno miesiąca i tygodnia jak i dnia. Korzystanie z planerów i kalendarzy jest czasem trudne dla osób z ADHD, można więc spróbować na przykład kalendarzy w telefonie z przypomnieniami. Jeśli jest to możliwe, dobrze jest zapewnić pracownikowi z ADHD środowisko w pracy, gdzie będzie dostawał przypomnienia o ważnych terminach z zewnątrz. Także dzielenie większych zadań na etapy, które są „możliwe” do wykonania jest bardzo pomocne – nie przytłacza osoby z ADHD co zmniejsza ryzyku tzw. Freeze mode’u.
Kolejnym ważnym aspektem jest zapewnienie osobie możliwości ruchu i odpowiednio stymulującego środowiska. Jest to ważne, ponieważ przy przymusie siedzenia w jednym miejscu i braku możliwości „wiercenia się” osoba może odczuwać bardzo duży dyskomfort, prowadzący niekiedy do uczucia niepokoju oraz lęku. Jeśli chodzi o odpowiednio stymulujące środowisko, ważne jest aby pracownik „nie nudził się” w swoim miejscu pracy, ale jednocześnie nie rozpraszał się. Pomocne w tym wypadku mogą okazać się słuchanie muzyki czy używanie tzw. Fidget toys – przedmiotów służących do dostymulowywania się. Ważne jest także ustalanie przerw – najlepiej, jeśli pracownik będzie ustalał je sam, jednak będą one pilnowane – osoby z ADHD mogą nieświadomie przedłużać sobie przerwy lub odwrotnie – zapominać o nich.
Ale ADHD to nie tylko problemy w pracy. Poprzez przystoswanie środowiska do potrzeb pracownika może okazać się on dużo bardziej skuteczny w niektórych zadaniach niż neurotypowi koledzy. Poprzez możliwość hiperfokusu, kreatywność, energiczność czy możliwość widzenia kontekstów niewidocznych dla innych może być to bardzo wartościowa osoba w grupie.