Co roku, 15 kwietnia, obchodzony jest Światowy Dzień Trzeźwości. Światowa Organizacja zdrowia apeluje, aby w tym dniu powstrzymać się od spożywania produktów alkoholowych, aby zwrócić uwagę na problem alkoholizmu oraz zagrożeń z niego wynikających.
Uzależnienie od alkoholu jest zjawiskiem niezwykle powszechnym, o wieloczynnikowych uwarunkowaniach, co sprawia, że jego leczenie i profilaktyka jest bardzo trudna. Alkohol jest zakorzeniony w wielu kulturach i co powoduje, że jest on najbardziej rozpowszechnioną substancją psychoaktywną i istnieje przyzwolenie społeczne na jego używanie. Szacuje się, że uzależnienie od alkoholu dotyka w Polsce około 700-900 tysięcy, natomiast liczba Polaków nadużywających alkoholu wynosi ponad 2 miliony.
Przyczyny alkoholizmu są bardzo szerokie, wśród nich można wymienić między innymi aspekty psychologiczne, genetyczne a także społeczno-ekonomiczne. Dodatkowo wpływ mają poczucie beznadziei, bezrobocie oraz brak perspektyw na przyszłość. Uzależnienie od alkoholu wstępuje także w wielu zaburzeniach psychicznych, między innymi w depresji czy zaburzeniu osobowości typu borderline. Warto wspomnieć także o aspektach kulturowych, które często rozpowszechniają nieprawidłowe wzorce na temat spożywania alkoholu.
Proces uzależnienia od alkoholu został podzielony przez ekspertów na 4 etapy:
1. Picie towarzyskie – etap ten może trwać od kilku miesięcy do kilku lat. Osoba w tej fazie ma skłonność do napojów alkoholowych, korzysta z niego w celu poprawy nastroju. Zwykle dzieje się to w towarzystwie innych ludzi, a pozytywne doświadczenia z alkoholem sprawiają, że osoba zaczyna szukać okazji do napicia się. Powoduje to wzrost tolerancji na alkohol.
2. Faza ostrzegawcza – pojawia się coraz większa koncentracja na alkoholu, coraz częstsze szukanie okazji do picia, inicjowanie „kolejek”. Alkohol stosowany jest w celu redukcji stresu czy innych nieprzyjemnych emocji. W tym momencie zaczyna się tłumaczenie swojego picia przykrymi sytuacjami np. „Muszę się napić, bo szef mnie zdenerwował”. Osoba zaczyna mieć coraz częściej zaburzenia pamięci po rozpoczęciu picia oraz podejmuje próby ukrywania problemu.
3. Faza krytyczna – na tym etapie występują wyrzuty sumienia, głód alkoholowy jest odczuwany coraz częściej, pojawia się fizyczny przymus picia, osoba może zacząć pić na kaca. Uzależniony zaprzecza problemom, próbuje oszukiwać siebie oraz otoczenie, szuka usprawiedliwień i okazji do picia, zaniedbuje obowiązki. Coraz częściej dochodzi do konfliktów z bliskimi, może występować przemoc. Liczne nieobecności w pracy oraz wzrastająca agresja powodująca niekiedy problemy z prawem jedynie pogłębiają problem. Osoba uzależniona zaczyna zaniedbywać swój wygląd i zdrowie, głównym zainteresowaniem staje się alkohol. Występują ciągi naprzemiennie z okresami abstynencji. Powrót do picia po czasie abstynencji pogarsza samoocenę i wiarę w możliwość trzeźwego życia.
4. Faza chroniczna – dochodzi do całkowitej utraty kontroli nad spożywaniem alkoholu oraz całym życiem. Występują okresy długotrwałego picia, picie poranne, picie w samotności, spadek tolerancji na alkohol, sięganie po alkohol niezdatny do spożycia. Osoba uzależniona doprowadza do rozpadu więzi z bliskimi, zwolnienia z pracy i problemów społecznych. Alkohol staje się głównym celem w życiu. Pojawiają się psychozy alkoholowe, choroby somatyczne oraz skrajne wycieńczenie organizmu.
Skutki
Choroby (chorób wątroby, nadciśnienia, arytmii etc.)
Zaburzenia nastroju (np. depresja)
Zaburzenia lękowych
Zaburzenia snu
Kłopoty z pamięcią
Trudności z koncentracją i uczeniem się
Trudności w podejmowaniu decyzji
Zmieniony czas reakcji i zaburzenia koordynacji
Problemy z samokontrolą
Wpływ alkoholu na narządy wewnętrzne może być początkowo nieodczuwalny, jednak nie znaczy to, że nie istnieje. Jeśli chodzi o skutki fizyczne może być to nadciśnienie tętnicze, zaburzenia rytmu serca, marskość wątroby, zapalenie trzustki, stany zapalne błon śluzowych i wiele innych. Alkohol w dużej mierze wpływa także na układ nerwowy co może powodować otępienia, zaburzenia pamięci, psychozy alkoholowe zaburzenia widzenia i snu. Występują także problemy seksualne. Jeśli chodzi o skutki psychiczne są to przede wszystkim depresja, myśli samobójcze, stany lękowe, halucynacje, zespół Ottela (chorobliwa i nieuzasadniona zazdrość) czy zespół Korsakowa (zaburzenia pamięci krótkotrwałej). Uzależnienie czy nadużywanie alkoholu wpływa znacząco na sferę zawodową - nie tylko pod postacią nieobecności w pracy, ale również pogorszenia wyników, możliwości skupienia się, podejmowania decyzji czy relacji ze współpracownikami.
Problem z alkoholem, to nie tylko uzależnienie fizyczne. Jeśli nie potrafimy radzić sobie ze stresem czy emocjami inaczej niż "przy kieliszku" warto już teraz zwrócić się po wsparcie. Potem będzie jeszcze gorzej.
Alkoholizm w ciąży
Szczególnie dużym problemem jest występowanie uzależnienia od alkoholu u kobiet w ciąży. Prowadzi to do rozwinięcia się zespoły FAS, który objawia się u dziecka zaburzeniami rozwoju, zaburzeniami funkcji mózgu, zaburzeniami psychicznymi.
Leczenie
Najlepszym sposobem leczenia jest podjęcie terapii. W ostrej fazie osoba uzależniona powinna zostać poddana również detoksowi, który wpłynie na zmniejszenie objawów abstynencyjnych. Pomocy mogą potrzebować również osoby z najbliższego otoczenia uzależnionego.
Profilaktyka w miejscu pracy?
Programy wsparcia psychologicznego pracowników często oferują konsultacje specjalistów terapii uzależnień oraz doświadczonych psychoterapeutów. Warto również zadbać o profilaktykę np. w formie warsztatów umiejętności radzenia sobie ze stresem czy radzenia sobie z trudnymi emocjami. Oczywiście warto również edukować i rozmawiać o uzależnieniach, mechanizmach działania i możliwościach wsparcia. Dodatkowo można szkolić liderów i managerów z zakresu radzenia sobie z pracownikami nadużywającymi alkoholu i pracownikami uzależnionymi.
Zapraszamy do kontaktu - chętnie porozmawiamy z Wami o tym jak zadbać o zdrowie pracowników w tym obszarze.